Niets geeft een heerser zoveel macht over een volk dan het bezit van zijn hart en geest. Dat is de rode draad in het boek De wapenstok en het kruis van de Britse BBC-reporter Lucy Ash. Vanuit haar diepgaande kennis en talrijke interviews schreef ze haar boek, waarin ze aantoont hoe geloof en macht met elkaar verstrengeld raken. Met haar boek bewijst ze dat het in de Russisch Orthodoxe Kerk vooral draait om geld en macht. Dat geldt eveneens voor de voormalige seminarist Poetin. Bij het aanvaarden van zijn ambt vroeg hij uitdrukkelijk de zegen van patriarch Aleksi. ‘De kerk was terug op de plek waar ze thuishoort, aan de rechterhand van de macht’, aldus schrijfster. Op uitdrukkelijk verzoek van patriarch Kyrill verscheen in 2020 het woord ‘God’ weer in de grondwet. Sinds 1919 was het woord daaruit geschrapt door de communisten.
Het bewind van Poetin berust op wrok en verlangen naar herstel van verloren gegane macht. ‘Daarnaast wil hij heersen over een Slavisch volk dat met elkaar verbonden is in gemeenschappelijke taal en geloof’, stelt Ash. In deze context geldt Vladimir van Kiev (980-1015) als zijn grote voorbeeld. Onder zijn bijnaam Vladimir de Grote verenigde hij kerk en staat met elkaar. Hij heerste over de Kievse Roes. Dit Middeleeuwse rijk vormt de bakermat van het huidige Rusland. Het is dit rijk dat Poetin wil herstellen.
De huidige Russische leider gelooft sterk in historiciteit en een speciale bestemming voor het Russische rijk. Dat maakt hem dan ook gevaarlijk. Zijn droom is een restauratie van het tsaristische rijk van 1914 of een nieuw Euraziatisch blok. Naast Iwan de Verschrikkelijke vormt ook tsaar Peter de Grote een van Poetins grote voorbeelden. Onder diens bewind gaf de Russische kerk haar onafhankelijkheid op. Op uiterst sluwe wijze speelt Poetin in op het geloof in God als de ziel van het Russische volk. De kerk vormt nu een onderafdeling van het Poetin-regime. Lucy Ash verwijst in haar diepgravend en zorgvuldig opgestelde boek ook naar een uitspraak van de overleden paus Franciscus. Deze vermaande Kyrill om zich niet te verlagen tot een ‘misdienaar van Poetin’.
Ash wijst op tal van voorbeelden van de kwalijke rol van Kyrill in de huidige Russische samenleving. Zo belooft hij het paradijs aan soldaten die hun leven in Oekraïne offeren voor het herstel van de Heilige Roes. Hun offer zou hun zonden wegwassen. Kyrill steunt met zijn volle gewicht de oorlog tegen Oekraïne. In naam van God ronselen zijn priesters zelfs mannen voor het Russische leger. Kyrill beschouwt de Russische tegenstanders in Oekraïne als ‘kwade machten’ die door het ‘zondige en duivelse westen’ gesteund worden.
De gewezen BBC Moskou-correspondente Lucy Ash schrijft na een lang verblijf met kennis van zaken over het huidige Rusland en hoe het zover is kunnen komen. Bij haar verneem je informatie die je elders niet leest. Kortom het is geschiedschrijving en journalistiek werk van de bovenste plank.
Het boek bevat een nogal compacte bladspiegel. Met eindnoten en register.
|