Bij onze noorderburen verschenen er al diverse boeken over sportbeoefening tijdens de Duitse bezetting van Nederland. Bij ons is dat tot een minimum beperkt. Je hebt ruimschoots voldoende aan de spreekwoordelijke vijf vingers van een hand.
Met zijn boek Schwalbe over het Belgische voetbal tijdens de Tweede Wereldoorlog verrichtte Kurt Deswert pionierswerk. Uit de lectuur blijkt duidelijk dat er nogal wat gevoetbald werd tijdens de bezetting. De Duitsers hadden immers nood aan een rustige bevolking, vertelt Deswert, en de beste manier om die rust te bewaren, was voetbal. Brood en spelen voor de massa, luidde het. Brood was eerder schaars te noemen maar spelen waren er des te meer.
Het Belgische voetbal werd tijdens de bezetting door de Duitsers grotendeels met rust gelaten. Zo was met de Belgische Voetbalbond overeengekomen. Voorwaarde was dat er geen rellen uitbraken, en er geen anti-Duitse gezangen weerklonken op de tribunes. ‘Voetbal was de manier om de bevolking iets te geven om naar uit te kijken, zodat ze niet actief in het verzet zouden gaan’, aldus Deswert.
Over de populariteit van voetbalmatchen hoeven we niet te twijfelen. In de periode 1942-1943 gingen er in totaal zo’n 6,5 miljoen supporters naar het voetbal kijken, en dat in alle verschillende divisies.
Ook in de krijgsgevangenkampen (stalags) in Duitsland werd er gevoetbald. ‘Belgen, en vooral Walen dan, die in die kampen zaten, organiseerden daar interlands. Belgische gevangenen tegen Franse, en dat terwijl het reguliere interlandvoetbal, dat de Fifa organiseerde, stil lag’, zo schrijver.
In zijn vlot leesbaar boek gaat Deswert ook nader in op enkele individuele voetballers zoals de Brusselaar Max Cohen, van Joodse komaf. Door verraad werd hij opgepakt maar werd als bij wonder vrijgelaten uit het kamp van Breendonk. Hierna zocht hij zijn heil in de vlucht. Diverse voetballers behoorden tot het verzet. Ook bestond er tijdens de bezetting een succesrijk Vlaams-nationaal elftal.
Tijdens de repressie liet de Belgische Voetbalbond, die zelf boter op het hoofd had, zich kennen als een kampioen wat betreft vaderlandsliefde. Bijzonder tragisch was bijvoorbeeld het lot van Raymond Braine, de grootste voetballer die België ooit gekend heeft. De gewezen Beerschot-vedette bracht 560 dagen in gevangenschap door, terwijl medespelers er met een simpele berisping vanaf kwamen. Hij kwam uit de gevangenis als een gebroken man en zou nooit meer spelen. In het verhaal van België tijdens de Tweede Wereldoorlog is Kurt Deswert erin geslaagd een witte vlek op te vullen. Met register en eindnoten.