Op weg naar een luisterende kerk. Synodale ervaringen in verleden en heden

In theologische kringen, en ver daarbuiten, groeit het corpus over synodaliteit als hot topic aan een angstaanjagend tempo. Zelfs voor geoefende lezers en academici is het schier onmogelijk om alles te lezen, laat staan grondig te bestuderen. Dit boek, samengesteld door drie uitstekende Nederlandstalige theologen, is een extra volume in de niet-aflatende stroom van publicaties. Toch is het een onmisbare en waardevolle bijdrage aan de studie over en praxis van synodaliteit. De combinatie van de toegankelijkheid en de diepgang van het boek maken het waardevol. De redacteurs zijn bovendien bijzonder systematisch te werk gegaan. In een eerste deel focussen zes auteurs op de wortels van synodaliteit. In deel twee, met bijdragen van tien auteurs, is er aandacht voor de rooms-katholieke veelvoud en diversiteit aan synodale praktijken en inzichten. De zeven bijdragen van deel drie besteden dan weer aandacht aan het leren van anderen, met bijzondere aandacht voor de verschillende christelijke kerken en gemeenschap. Het boek heeft meerdere sterke kanten. Het is om te beginnen geschreven in het Nederlands. Sommige bijdragen zijn vermoedelijk vertaald, dat geven de redacteurs niet zo duidelijk aan, maar de taal maakt dat het in de lokale Vlaams-Nederlandse context vlot toegankelijk is. Aangezien verschillende auteurs aangeven dat synodaliteit in de praktijk gebracht moet worden, is een Nederlandstalig boek geen overbodige luxe. Bovendien ontdekt de lezer een veelvoud van theologische domeinen en inzichten en hoe die zich respectievelijk verhouden tot synodaliteit. Dit toont dat synodaliteit werkelijk een impact heeft of zou moeten hebben op het hele kerkelijke leven, in alle facetten. Elk hoofdstuk eindigt met een literatuurlijst zodat de geïnteresseerde lezers enerzijds weten op welke bronnen het hoofdstuk gebaseerd is en anderzijds hoe ze het thema verder kunnen verdiepen met concrete leessuggesties. De hoge mate van toegankelijkheid van het boek doet in beperkte mate wel afbreuk aan de mogelijke academische impact ervan. Hier en was had een voetnoot bijvoorbeeld geen overbodige luxe geweest. Persoonlijk was ik ook enigszins verrast dat inclusief taalgebruik af en toe ontbrak terwijl het op andere plaatsen wel expliciet aanwezig was.  Het is ook nooit heel moeilijk om een blinde vlek te vinden, maar ik zou er in dit boek toch een willen aanduiden. Niet als academische spielerei, maar als uitdaging voor de redacteurs om te blijven reflecteren over het thema. Een fundamentele reflectie op hoeveel diversiteit en verscheidenheid een kerkgemeenschap aankan, zou dit boek een extra verdiepende dimensie geven. Wie of wat is de garantie van de eenheid in de Katholieke Kerk? En wie of wat zou het criterium van synodale eenheid in verscheidenheid kunnen zijn? Mijn kritische bemerkingen zijn echter eerder een kanttekening of een bescheiden voetnoot. Het is dan ook mijn hoop dat dit boek tot op het bureau van kerkelijke verantwoordelijken en gezaghebbers geraakt in Nederland en Vlaanderen om hen aan te sporen waarlijk synodaal te handelen. Misschien, met de hulp van Gods genade, worden ze dan zelfs echt synodaal. Desalniettemin, deze aansporing geldt niet enkel voor de hiërarchie want een werkelijk synodale transformatie kan alleen maar plaatsvinden door elke geleding van de Kerk te bereiken en wanneer allen luisteren naar de Heilige Geest. Net daarvoor is dit boek een vurig en lezenswaardig pleidooi, gericht aan iedereen.