De zoeaven vormden een bijzondere soldatenformatie dat werd opgericht om de paus te verdedigen tijdens de laatste fase van het Italiaanse eenheidsproces (1861-1870). Het pauselijke zoeavenkorps was begin 1861 opgericht. Paus Pius IX voelde zich als onafhankelijke koning van de Pauselijke Staten, Rome en weidse omgeving, bedreigd door het nieuwgevormde koninkrijk Italië en had jonge katholieken wereldwijd opgeroepen om hem op vrijwillige basis te komen helpen. Tussen 1861 en 1870 gaven bijna tienduizend jonge katholieken aan deze noodkreet gehoor.
In eerste instantie kwamen de zoeaven vooral uit Frankrijk en uit België, maar ook uit andere landen als Canada, de Verenigde Staten, Engeland, Portugal, Spanje, Rusland… Het was echter Nederland dat de kroon spande. Van de 9695 pauselijke zoeaven waren er 3081, of een derde, afkomstig uit het katholieke volksdeel van Nederland. Deze fanatieke en overtuigde geloofsstrijders werden zoeaven genoemd, naar een van oorsprong Berbers elitekorps binnen het Franse leger en hadden een geduchte reputatie.
In de katholieke Nederlandse pers verscheen een overvloed aan artikels over hun wel en wee. Ook via brieven en verhalen van teruggekeerde zoeaven bleven de Nederlandse katholieken goed op de hoogte van hoe het hun pauselijke vrijwilligers verging. Na hun terugkeer in oktober 1870 verloren de vrijwilligers hun Nederlandse burgerschap omdat ze zich militair geëngageerd hadden voor een vreemde mogendheid. Door hun geloofsgenoten werden ze daarentegen als helden onthaald.
Aan de hand van vier persoonlijke levenslopen van Nederlandse zoeaven schreef historicus Koen de Groot zijn goed gedocumenteerd en geïllustreerd boek Martelaren voor de paus. Zo heeft hij hen weer uit de vergeethoek gehaald, waarin ze in feite nooit helemaal terecht waren gekomen. In vooral heemkundige kringen konden ze op blijvende aandacht rekenen. Ook de Vlaamse lezer zal in dit boek heel wat informatie vinden over Vlaams/Belgische vrijwilligers.
Het boek leest buitengewoon vlot en bevat tal van anekdotes en uittreksels uit brieven en dagboeken. Met eindnoten, uitgebreide bibliografie en register.