Van de bekende Engelse historicus en documentairemaker Dan Jones werd zijn ‘The Plantagenets: The Warrior Kings and Queens Who Made England’, oorspronkelijk uit 2012 en dat ook aan de basis lag van een Engelse televisiedocumentaire, in 2020 in het Nederlands vertaald als ‘Vorsten van Albion. Het huis Plantagenet, vormgevers van Engeland’. Daarvan verschijnt nu een derde ongewijzigde druk in paperback onder een nieuw ISBN-nummer.
Het huis Plantagenet was de dynastie die Engeland regeerde van 1154 tot 1485, na het Normandische huis (1066-1120) en voor de Tudordynastie (1485-1602). Jones vertelt chronologisch de geschiedenis van acht generaties Plantagenets in zeven delen, op hun beurt verdeeld in korte hoofdstukken. Elk van de zeven delen bestrijkt dus enkele decennia.
De dynastie Plantagenet bracht enkele van Engelands ‘beste’ koningen voort: de stichter Hendrik II en de zijn gemalin Eleonora van Aquitanië, hun zoon Richard Leeuwenhart, de opponent van Saladin tijdens de Derde Kruistocht, maar ook, bij ons minder bekende, ‘grote’ vorsten, zoals Hendrik III en Edward III. De dynastie bracht ook Engelands ‘slechtste’ koningen voort, zoals Richard Leeuwenharts broer, de tirannieke Jan zonder Land, die de Magna Charta moest ondertekenen, en Edward II en Richard II, die afgezet werden omwille van hun favoritisme en despotisch gedrag. De Plantagenets blijven, samen met de Tudors, tot de verbeelding spreken en stof bieden voor romans en tv-series.
Jones vangt aan met de verdrinkingsdood in 1120 van de door Hendrik I beoogde troonopvolger, zijn zoon Willem de Aetheling, waardoor een burgeroorlog – de ‘Anarchie’ in de Engelse geschiedenis – begon. Die eindigde met Hendrik II Plantagenet als stichter van een nieuwe dynastie in 1154. Jones eindigt zijn werk met de afzetting in 1399 van de despotische Richard II en de machtsgreep van Hendrik IV uit de tak Lancaster, wat de voedingsbodem zou leggen voor de Rozenoorlogen een halve eeuw later.
Dan Jones vertelt filmisch en meeslepend, maar toch is zijn werk meer dan een louter evenementiële koningsgeschiedenis. Vooreerst situeert hij de historie van de Plantagenets in het bredere kader van de middeleeuwse geschiedenis van Europa: de Frans-Engelse rivaliteit tijdens de 12de eeuw en tijdens de Honderdjarige Oorlog, de kruistochten in de 12de en 13de eeuw en de Zwarte Dood en de ‘Peasant Revolt’ in de 14de eeuw. Verder integreert hij verhalen die tot de historische canon van Engeland behoren, zoals onder andere de ‘Anarchie’, het conflict tussen Hendrik II en Thomas Becket, de ridderlijke rivaliteit tussen Richard Leeuwenhart en Saladin, en de story’s over Edward II en zijn gunstelingen.
De auteur wijst er terecht op dat onder deze dynastie de basiskarakteristieken van Engeland en in het bijzonder van het Engelse politieke systeem embryonaal gestalte kregen. Engeland werd onder de van oorsprong Franse dynastie ‘verengelst’ en getransformeerd tot een goed georganiseerd rijk. Vandaar dan ook de ondertitel: ‘vormgevers van Engeland’.
Het boek bevat kaarten, stambomen en een koningslijst vooraan, een kleurenkatern met illustraties uit miniaturen en van bewaard gebleven monumenten en achteraan een literatuurlijst en een register. Dit werk vormt een vierluik met ‘Gevecht om de troon’ (2021/2025), ‘Het verdeelde koninkrijk (2022) en ‘Hendrik V’ (2025).