Wilhelmus. Mijn grootvader bij de Waffen-SS

Het voorliggende boek draagt als titel de naam van de grootvader van Tim Berbers, een gedreven journalist. Wilhelmus Johannes Berbers leefde van 1923 tot 1987. Een jaar later werd Tim geboren zodat hij zijn grootvader nooit heeft gekend. ‘Wilhelmus was een foto op de kast bij mijn oma”. 

Er hangt een ietwat geheimzinnige sfeer rondom zijn grootvader. Tims vader zegt op een avond: ‘Je opa had ook een verhaal’. Meer vertelt hij echter niet. Later komt Tim te weten dat opa Wilhelmus een oorlogsvrijwilliger was bij de Waffen-SS en aan het Oostfront gevochten had. Nooit had hij met zijn zoon (Tims vader) diepgaand over zijn oorlogsverleden willen spreken. Wel viel het op dat wanneer er een oorlogsfilm op tv gespeeld werd, de tv onverbiddelijk uit ging. Hij kende een stuk of wat Russische woorden en raakte tijdens zijn laatste levensjaren meer en meer in zichzelf gekeerd.

Tim wordt meer en meer gefascineerd door het oorlogsverleden van zijn opa en gaat op onderzoek uit. Hierin wordt hij door zijn vader gesteund die hem op zijn zoektochten begeleidt. Ettelijke archieven worden bezocht en een tocht ondernomen naar kamp Vught. Hier werden tijdens de oorlog Joden, weerstanders en politieke gevangenen opgesloten. Na de oorlog werden in het kamp collaborateurs gevangen gezet. Ook Wilhelmus Berbers kwam hier terecht omdat hij van oorlogsmisdaden beschuldigd werd. Auteur citeert anderen die over hun ervaringen in Vught schreven. Langzaam aan krijgen vader en zoon een beeld van hun naaste familielid.

Samen met zijn vader gaat hij bij de jongste zus van zijn opa op bezoek. Zij zegt ronduit dat haar broer tijdens de oorlog een SS’er was. Wilhelmus wordt na zijn opleiding in de kazerne van Sennheim (Elzas-Lotharingen) eerst naar het bezette Joegoslavië gezonden om ervaring op te doen. Van daaruit komt hij met het Nederlandse vrijwilligerslegioen aan het Oostfront in Estland terecht. Het boek geeft een levendig beeld van de gevechten die Wilhelmus en zijn kameraden tijdens de gevechten aan de rivier de Narwa meemaken. De oorlog eindigt voor hem wanneer hij bij de terugtocht, in de zomer van 1944, door de Sovjet-Russen gevangen genomen wordt. Daar zijn opa geen egodocumenten naliet of iets over zijn gevangenschap vertelde, maakt Berbers aan de hand van getuigenissen en literatuur zich een beeld wat krijgsgevangenschap voor Waffen-SS’ers inhield. 

Daarvoor gaat hij te rade bij een andere Waffen-SS’er die in hetzelfde kamp gevangen had gezeten. Deze man is de Vlaamse Oostfrontvrijwilliger Dries Coolens, die toen 97 jaar was. Na een lang onderhoud waarin Tim Berbers geen echte antwoorden kreeg en moe van het zoeken, besluit hij zijn boek af te ronden. Opa Berbers had het geluk dat hij overleefde en na enkele jaren terug naar Nederland kon waar hij opnieuw gevangen werd gezet.

Ondanks zijn uitgebreide zoektocht, blijft er toch een waas hangen rond het verleden van Wilhelmus. Tim Berbers komt echter de verdienste toe dat hij uit het niets toch een min of meer afgerond beeld van zijn grootvader heeft kunnen schetsen. En dat is al een verdienste op zich. Het boek leest enorm vlot en bevat heel wat zijdelingse wetenswaardigheden. Met bronnen- en literatuurlijst.