Zoals de titel al doet vermoeden handelt dit mooi in kleur uitgebrachte boek over hoe gezagsdragers zich tijdens de Duitse bezetting van Nederland hebben gedragen. Hoe stonden burgemeesters, provincie- en waterschapbestuurders, politiemensen en leden van de rechterlijke macht tegenover de bezetter? Het boek concentreert zich vooral op de provincies Groningen, Gelderland en Zeeland. Uiteraard had er ook een andere keuze gemaakt kunnen worden, maar bestuurders in deze provincies waren in elk geval ver verwijderd van de ‘Haagse’ politiek.
Het land stond in de jaren, 1940-1945 onder Duits bevel maar het overgrote deel van de overheidstaken bleef in Nederlandse handen. Niet meer dan enkele honderden Duitsers waren in Nederland actief. De bestuurders kampten allen met een ingewikkeld dilemma. Ze dienden zich te plooien naar wat de bezetter van hen verwachtte, maar dat zorgde voor morele problemen, zeker als anti-Joodse maatregelen werden vereist. Ze konden gehoorzamen aan de bevelen van de bezetter, maar dat leverde dan conflicten op met het verzet. Van de ambtenaren werd verlangd dat ze zo lang mogelijk op hun post bleven. Het lezenswaardige en interessante boek geeft hiervan talrijke voorbeelden.
De burgemeesters, commissarissen van de provincie (‘van de koningin’ werd tijdens de bezetting afgeschaft) en andere gezagsdragers moesten daarnaast hun werk doen zonder controle of goedkeuring van de Provinciale Staten of de gemeenteraad. Beide democratische instellingen bestonden niet langer.
Een aparte categorie vormden de leden van de NSB of de nationaalsocialistische beweging van leider Anton Mussert. Tijdens de bezetting werden meer en meer vooroorlogse bestuurders vervangen door NSB’ers. Overigens werd niet elke NSB-lid door de Duitsers geschikt bevonden. Al deze leden werden na de bezetting het slachtoffer van een niet altijd zo fijnzinnige zuivering.
Wat de politieagenten, de meest zichtbare gezagsdragers, betreft. Al meteen na het begin van de bezetting kregen zij te maken met een grootscheepse en grondige reorganisatie naar Duits model, die in de eerste plaats streefde naar orde en rust. Nu, dat viel soms nogal tegen door stakingen en verzetsdaden. Toch was het leven tijdens een groot deel van de bezetting ‘schokkend’ normaal. Eenieder ging dagelijks naar zijn werk en voerde uit wat hij al jarenlang deed.
Het aantrekkelijk uitgegeven boek bevat tevens een groot aantal biografietjes die een meerwaarde betekenen. Met talrijke vaak onbekende illustraties (onder meer affiches in kleur), woordenlijst, eindnoten, bibliografie en register.